Ds. H.P. Scholte
Vannacht vonden de eerste voorverkiezingen in Iowa plaats. In het NRC van gisteren stond een aardig artikel over de stemming in Pella, de grootste stad van Marion County. Pella heeft de naam zeer christelijk en conservatief te zijn. De vorige republikeinse kandidaat, Mitt Romney, die als te weinig conservatief werd beschouwd, eindigde in 2012 niet eens in de top drie. De kiezers gaven de voorkeur aan de als conservatiever bekend staande Rick Santorum met bijna 33% van de stemmen. Nu is met 35% Ted Cruz, zoon van een evangelische pastor en aartsconservatief, veruit de favoriete kandidaat.
Pella’s conservatisme is verklaarbaar. De stad werd in 1847 gesticht door de Nederlandse dominee Hendrik Scholte en zo’n 800 van zijn volgelingen. Scholte was Nederland ontvlucht nadat hij de Nederlands Hervormde Kerk, de officieuze staatskerk, de rug had toegekeerd. In 1834 scheidde hij zich net als enige andere orthodoxe predikanten met een aantal volgelingen van deze kerk af, uit onvrede tegen verlichte tendensen en teveel staatsinvloed. Dit kwam hem op diverse rechtszaken te staan. Drie advocaten stonden hem hierin bij: Jan Willem Gefken, Maurits van Hall – beiden sympathiserend met de afgescheidenen – en Dirk Donker Curtius.
Donker was in dit gezelschap een vreemde eend in de bijt, maar hij had dan ook zijn eigen motieven om de afgescheiden te verdedigen. Gefken schreef over hem aan Van Hall:
Dit is iemand wat zijn beginselen aangaat, gans zeer van ons verschillende. Dan, daar hij volstrekte vrijheid in het godsdienstige voor allen verlangt, is hij noch tegen oefeningen, noch tegen de Scheiding in het minst ingenomen, en, wat voor een advocaat de hoofdzaak uitmaakt, wat het juridische punt aangaat, volkomen overtuigd.
Donker zelf ontkende ook dat hij het met Scholte eens was en benadrukte het belang van godsdienstvrijheid:
Een ieder die mij slechts eenigzints kent, weet intusschen, dat het niet is om de leer van den Heer Scholte, dat ik [vrijheid van godsdienst] voorsta, dat die vrijheid bij mij niet is een middel, maar een doel, dienstig voor allen.
Scholtes kerk werd in 1839 erkend, maar hij raakte wel steeds verder geïsoleerd en zag uiteindelijk geen andere optie dan naar de VS te emigreren. Daar bloeide zijn stad Pella en zijn christelijk-orthodoxe wortels zijn er nog steeds merkbaar, zeker bij verkiezingen. En hoewel Donker altijd meewarig keek naar hen die dwepen met ‘het leven na dit leven’, zou hij hun godsdienstvrijheid altijd blijven verdedigen.
Recente reacties